Gesloten vragen en ongemak
Onderweg in de auto luisterde ik naar een interviewer in gesprek met een gast over een interessant thema. Het viel mij op dat de interviewer veel gesloten vragen stelde. “Wat slecht”, dacht ik. “Ze krijgt nu veel minder informatie uit de gast en het levert ook ongemakkelijke momenten op.”
Bijvoorbeeld: “Dus dat moet voor u dan wel heel moeilijk zijn geweest?” waarop de gast zei: “Nou nee niet moeilijk hoor, dat viel wel mee”. De interviewer moest toen weer een vraag stellen: “Maar ik kan me zo voorstellen dat je dan niet goed weet wat je moet doen als dat gebeurt”. En de gast zei, “Oh”. De stilte bleef ongemakkelijk hangen totdat de interviewer zei: “Maar vertel eens, hoe was dat voor u om mee te maken?” en de gast ging zijn verhaal vertellen.
Hoe is het mogelijk hè. Het ging hier om een bekende presentator/ journalist. Dat zette mij aan het denken over het stellen van vragen. Ook tijdens de opleidingen die ik geef worstelen de deelnemers met het stellen van (goede) vragen. “Welke vraag moet ik nu stellen?” Of “Ik weet alles al, het is me al duidelijk, wat moet ik nu nog meer vragen?”. Maar is dat echt zo? Ja dat is dus de vraag!
De kunst van het vragen stellen
In een goed gesprek ben je benieuwd naar de ander. Wil je begrijpen wat de ander heeft beleefd en hoe hij dat heeft beleefd. Als je zelf vertelt of praat, dan leer je weinig nieuws, maar als je luistert en vragen stelt, dan gaat er een wereld voor je open. Dan leer je over hoe een ander een zelfde situatie anders kan beleven of hoe diegene naar hetzelfde kan kijken als jij en er toch een andere betekenis aan geeft. Hoe leuk is dat! Je leert dat de wereld niet is zoals je altijd dacht en dat er veel meer nuance is. Je leert ook dat je nog veel te leren hebt. De kunst van het vragen stellen is ook zeer waardevol omdat het de relaties tussen mensen verdiept.
Hoe dan?
Maar hoe doe je dat dan? Goede vragen stellen. Het start met jou. Ben je echt nieuwsgierig naar het verhaal van de ander? Of luister je om daarna zelf te kunnen vertellen? Wil je luisteren om te begrijpen? Schakel dan jouw eigen mening, oordeel en kijk op de wereld even uit en steek over naar de ander. Hoe is het om diegene te zijn, wat zie je dan en wat ervaar je dan?
Als iemand met jou wil praten over een situatie, hoef je eigenlijk alleen maar te zeggen: “Vertel…”. En het verhaal komt zoals het komt. Gestructureerd of in stukjes en beetjes. Als de ander kort is in zijn antwoord, heeft ie misschien nog wat bemoediging nodig of vertrouwen dat je echt luistert. In het verhaal van de ander zitten de ‘haakjes’ waar jij je volgende vraag aan kunt ophangen. Bijvoorbeeld als iemand zegt “Daar kan ik helemaal niet tegen”, zou ik vragen: “Wat gebeurt er dan met jou?” Of als iemand zegt “Hij luistert nooit”, dan ben ik benieuwd en vraag ik:
“Wat doet hij dan precies als jij iets vertelt?“ En als je op jouw vraag: “Hoe is het?” het antwoord krijgt “Goed.”, hoe leuk is het dan om te vragen “Vertel, wat maakt het zo goed voor jou?”. Ik ben nu al nieuwsgierig.
Even oefenen
Een goed gesprek bestaat uit tijd en ruimte, aandacht en verdieping. Dus niet alleen praten over feiten of meningen, maar over gevoel, beleving, gedachten, emoties en zelfinzicht. En nu aan de slag, want het stellen van goede vragen kun je trainen.
Een collega vertelt jou: “Mijn leidinggevende is een botte boer en heeft geen oog voor zijn mensen. Gisteren in de vergadering had hij het op mij voorzien. Nou ik heb niks laten merken hoor.” Nu kun je reageren met “Joh wat rot, sterkte”. Maar stel dat je de ander wilt horen en begrijpen, welke vragen komen er in je op? Voor mij komen er nu zeker wel 30 vragen op. Hoe is dat voor jou? Noteer deze nu eens voor jezelf. Waarover wil je verheldering. Wat wil je begrijpen? Waar ben je nieuwsgierig naar? Welke vragen gaan over de context, welke om de beleving van de ander te begrijpen? Welke gaan over gedachten en gevoelens en welke over feiten? Met welke vragen stuur je naar oplossingen? Of wil je in plaats van vragen stellen, liever advies geven?
Jouw vragen vertellen veel
Boeiend hè. De vragen die je stelt, zeggen iets over jou en jouw mate van nieuwsgierigheid, interesse, analytisch vermogen en empathie. Goede vragen openen niet alleen deuren naar nieuwe inzichten en informatie, maar ze onthullen ook veel over de vragensteller zelf. Dus, de volgende keer dat je een gesprek voert, probeer dan dieper te graven met je vragen. Je zult versteld staan van wat je kunt leren en hoe je relaties kunt verdiepen. En ongemerkt vertel je met je vragen veel over jezelf.